40-godzinny tydzień pracy – co każdy pracodawca i pracownik powinien wiedzieć?

Zmiany w organizacji pracy, a zwłaszcza wprowadzanie nowych form zatrudnienia, często budzą wiele pytań zarówno u pracowników, jak i pracodawców. Jednym z najważniejszych elementów umowy o pracę jest długość tygodnia roboczego. W Polsce obowiązuje ustawowe minimum czasu pracy , które wynosi 35 godzin na tydzień (art. 146 Kodeksu pracy). Jednocześnie jednak nie ma maksymalnego limitu liczby godzin tygodniowych – to znaczy, że pracodawca może przewidzieć dłuższy tydzień pracy, np. 40 godzin, pod warunkiem, że zostaną spełnione określone wymagania prawne.

W tym poradniku wyjaśnimy, czy 40-godzinny tydzień pracy jest legalny, jakie są konsekwencje jego stosowania oraz jak należy się zachować zarówno pracownikowi, jak i pracodawcy.

---

Czy 40-godzinny tydzień pracy jest dozwolony?

Tak, 40-godzinny tydzień pracy jest dozwolony przez Kodeks pracy , o ile:

• Został on przewidziany w umowie o pracę ,
• Pracownik wyraził na to zgoda (choć niekoniecznie musi być ona pisemna),
• Dla niektórych kategorii osób (np. osób młodych, kobiet w ciąży) istnieją ograniczenia dotyczące czasu pracy , które trzeba uwzględnić,
• Pracodawca zapewnia odpowiedni czas odpoczynku i urlop wypoczynkowy .

Ponadto, jeśli tydzień pracy przekracza 35 godzin, to każda dodatkowa godzina powyżej tego limitu stanowi nadgodzinę , o ile nie została wcześniej ustalona inna forma pracy (np. indywidualna umowa o pracę z innym tygodniowym limitem).

---

Jak ustalić 40-godzinny tydzień pracy?

Aby legalnie wprowadzić 40-godzinny tydzień pracy, należy:

1. Zmień umowę o pracę – należy dokonać zmiany w treści umowy, która określa liczbę godzin pracy tygodniowo.
2. Poinformuj pracownika – choć nie jest wymagana formalna zgoda pisemna, warto, aby pracownik był świadomy zmiany i zgodził się na nią.
3. Zaktualizuj kartę dnia pracy – wprowadź nowe godziny wejścia i wyjścia lub inne formy rozliczania czasu pracy.
4. Dopilnuj czasu odpoczynku – zgodnie z art. 149 Kodeksu pracy, pracownik ma prawo do codziennego odpoczynku co najmniej 11 godzin w ciągu 24 godzin.

---

Co z nadgodzinami?

Jeśli pracownik pracuje ponad 40 godzin w tygodniu, to te dodatkowe godziny stanowią nadgodziny , chyba że:

• Istnieje indywidualna umowa o pracę , która przewiduje większy tydzień pracy (np. 44 godziny),
• Stosuje się system zmiennych godzin pracy (np. dla pracowników sezonowych),
• Istnieje umowa cykliczna , która pozwala na odpracowanie nadgodzin w innym okresie.

Nadgodziny muszą być opłacone zgodnie z art. 158 Kodeksu pracy – zwykle w wysokości 150% albo 200% stawki godzinowej , w zależności od okoliczności.

---

Kiedy 40-godzinny tydzień pracy nie może być stosowany?

Nie wszystkim pracownikom można przyporządkować 40-godzinny tydzień pracy. Ograniczenia dotyczą m.in.:

• Osób młodych (poniżej 18 lat): maksymalny tydzień pracy wynosi 35 godzin.
• Kobiet w ciąży : nie mogą być objęte tygodniem pracy przekraczającym 35 godzin bez ich zgody.
• Pracowników wykonujących pracę ciężką, szkodliwą lub szczególnie uciążliwą : również mają ograniczenia dotyczące długości tygodnia pracy.
• Pracowników objętych specjalnymi przepisami (np. artystów, sędziów, lekarzy) – mogą mieć inne normy.

---

Co zrobić, jeśli 40-godzinny tydzień pracy został naruszone?

Jeśli pracownik stwierdzi, że pracuje więcej niż 40 godzin bez uzasadnienia lub bez odpowiedniej opłaty za nadgodziny, ma prawo:

• Złożyć skargę do inspekcji pracy ,
• Zrezygnować z umowy o pracę z tytułu niesprawiedliwego postępowania (art. 33 Kodeksu pracy),
• Żądać wypłaty należnych nadgodzin .

Pracodawca, który nie będzie miał dokumentacji potwierdzającej rzeczywisty czas pracy (np. dziennik przejść), może zostać ukarany grzywną lub karą pieniężną.

---

Podsumowanie – najważniejsze fakty o 40-godzinnym tygodniu pracy:

40-godzinny tydzień pracy jest legalny , o ile jest przewidziany w umowie o pracę i nie narusza przepisów ochrony pracy.
Minimalny tydzień pracy wynosi 35 godzin , ale można ustalić dłuższy czas.
Nadgodziny powstają przy tygodniu pracy powyżej 35 godzin – muszą być opłacone zgodnie z przepisami.
Nie wszystkim pracownikom można przyporządkować 40 godzin – m.in. osobom młodocianym, kobietom w ciąży.
Zapewnienie odpoczynku i dokumentacja czasu pracy to kluczowe elementy legalnego funkcjonowania 40-godzinnego tygodnia.
Pracownik ma prawo do żądania sprawdzenia swojej pracy przez inspekcję pracy, jeśli czuje się niesprawiedliwie traktowany.
Umowa o pracę musi zawierać dane o czasie pracy – w razie potrzeby należy ją zmienić.

---

Jeśli masz pytania dotyczące konkretnego przypadku lub potrzebujesz pomocy w sporządzeniu dokumentacji, nie wahaj się kontaktować z adwokatem lub doradcą prawnym. Pamiętaj, że prawidłowe stosowanie przepisów Kodeksu pracy to nie tylko obowiązek, ale także sposób na utrzymanie dobrych relacji między pracodawcą a pracownikiem.