Jak zrozumieć i stosować art. 23a Kodeksu Pracy – obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
Jako doświadczony prawnik, często spotykam się z pytaniami pracowników i pracodawców dotyczącymi przestrzegania norm bezpieczeństwa i higieny pracy. Jednym z najważniejszych artykułów regulujących ten obszar jest art. 23a Kodeksu Pracy (KPr) . W niniejszym poradniku wyjaśnię jego treść, znaczenie oraz podstawowe konsekwencje prawne dla stron umowy o pracę.
Art. 23a Kodeksu Pracy został wprowadzony w celu uregulowania obowiązków pracodawcy i pracownika w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy. Jego pełna treść brzmi:
„1. Pracodawca zobowiązuje się do zapewnienia pracownikom warunków pracy spełniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. 2. Pracownik zobowiązuje się do stosowania się do przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz do wykonywania pracy zgodnie z instrukcjami stanowiskowymi.”
Warto zauważyć, że artykuł ten odnosi się bezpośrednio do przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o bezpieczeństwie i higienie pracy (Dz.U. 2023 poz. 1895) , która stanowi szczegółową ramę prawną dla realizacji tych obowiązków.
Obowiązki pracodawcy według art. 23a KPr
Zapewnienie bezpiecznych warunków pracy – Pracodawca musi dostosować miejsce pracy, maszyny, urządzenia i narzędzia do rodzaju wykonywanej pracy.
Ustalenie procedur bezpieczeństwa – To między innymi prowadzenie analiz ryzyka zawodowego i opracowanie planu działań korygujących.
Opracowanie i udostępnienie instrukcji stanowiskowych – Instrukcje te muszą być dostępne dla każdego pracownika i regularnie aktualizowane.
SzkoLENIA i informacje o bezpieczeństwie – Pracodawca ma obowiązek organizować szkolenia w zakresie BHP, również na nowe zagrożenia.
Monitorowanie stanu zdrowia pracowników – W tym przeprowadzanie badań lekarskich i monitorowanie skutków środowiskowych pracy.
Reagowanie na awarie i sytuacje niebezpieczne – Pracodawca musi mieć gotowość reagowania, np. przy pożarze czy nieszczęśliwym wypadku.
Obowiązki pracownika według art. 23a KPr
Stosowanie się do przepisów BHP – Pracownik zobowiązany jest do działania zgodnie z przepisami i instrukcjami.
Udzielanie współpracy w zakresie BHP – Np. zgłaszanie usterek, niebezpiecznych sytuacji lub sugerując poprawki.
Wykonywanie pracy w sposób zgodny z przepisami – Nie wolno naruszać procedur ani używać sprzętu w sposób niezgodny z przeznaczeniem.
Zgłaszanie wadliwego sprzętu lub miejsc niebezpiecznych – Pracownik ma prawo, a nawet obowiązek, zwrócić uwagę na zagrożenia.
Konsekwencje nieprzestrzegania art. 23a KPr
Kary administracyjne – Pracodawca może zostać ukarany mandatem pieniężnym za naruszenie przepisów BHP.
Odpowiedzialność cywilnoprawna – W przypadku wypadku pracy, pracodawca może ponieść odpowiedzialność za szkody.
Sankcje karne – W szczególnie ciężkich przypadkach, np. poważnych wypadkach, możliwe są postępowania karnego.
Rozwiązanie umowy z pracodawcą – Pracownik ma prawo rozwiązać umowę bezterminowo, jeśli stwierdzi, że warunki pracy są niebezpieczne (art. 33 KPr).
Gdzie znaleźć dodatkowe źródła?
Ustawa o bezpieczeństwie i higienie pracy (Dz.U. 2023 poz. 1895).
Rozporządzenia wykonawcze Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Strona internetowa Głównego Inspektora Pracy (GIP): www.gip.gov.pl
Sądowe orzecznictwo dotyczące przypadków naruszeń BHP.
Najważniejsze fakty na temat art. 23a Kodeksu Pracy:
Art. 23a KPr określa obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pracodawca ma obowiązek zapewnić bezpieczne warunki pracy , a pracownik – stosować się do przepisów BHP .
Artykuł ten łączy się z ustawą o bezpieczeństwie i higienie pracy , która reguluje szczegóły realizacji obowiązków.
Naruszenie art. 23a KPr może prowadzić do kar administracyjnych, cywilnych i nawet karnych .
Pracownik ma prawo rozwiązać umowę bezterminowo , jeśli stwierdzi, że warunki pracy są niebezpieczne.
Wdrożenie systemu zarządzania bezpieczeństwem (np. ISO 45001) pomaga w spełnianiu obowiązków wynikających z art. 23a KPr.
Jeśli jesteś pracodawcą albo pracownikiem i potrzebujesz pomocy w interpretacji lub realizacji przepisów art. 23a KPr, warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie pracy lub ekspertem ds. BHP. Prawidłowe stosowanie przepisów tego artykułu to klucz do uniknięcia konfliktów, kar i szkód.
