Art. 53 Kodeksu Pracy a zwolnienie lekarskie – co każdy pracodawca i pracownik powinien wiedzieć
Zwolnienie lekarskie to jedno z najważniejszych narzędzi, które służą ochronie zdrowia pracowników i pozwala im na odpoczynek w przypadku choroby. Współzależność między art. 53 Kodeksu pracy (Kodeksu Pracy) a zwolnieniem lekarskim stanowi kluczowe prawne ujęcie tej kwestii. Jako doświadczony prawnik reprezentujący zarówno pracodawców, jak i pracowników, chciałbym przedstawić kompletny obraz tych przepisów i ich praktycznych konsekwencji.
Art. 53 Kodeksu Pracy reguluje prace wykonywane przez pracownika poza czasem pracy , a także wyłączenia od pracy bez usprawiedliwienia . Jednym z przypadków wyłączeń od pracy jest choroba potwierdzona zwolnieniem lekarskim.
„(1) Pracownik może wykonywać pracę poza czasem pracy lub poza miejscem pracy tylko z wyraźnej zgody pracodawcy. (2) Wyłączenie od pracy bez usprawiedliwienia pracodawcy naraża pracownika na odpowiedzialność cywilnoprawną za szkodę.”
Chociaż art. 53 nie opisuje szczegółowo zwolnień lekarskich, jego drugi ustęp ma szczególne znaczenie w kontekście braku zwolnienia lekarskiego . Pracownik, który nie przynosi zwolnienia i chce uniknąć obowiązku pracy, może zostać uznany za wyłącznie się od pracy bez usprawiedliwienia , co wiąże się z konsekwencjami, takimi jak:
brak wynagrodzenia,
ryzyko dyscyplinarnego postępowania,
możliwość rozwiązywania umowy z mocy prawa (art. 39 Kodeksu Pracy).
2. Zwolnienie lekarskie – kto je wystawia i jakie są formy?
Zgodnie z ustawą z dnia 20 sierpnia 1998 r. o działalności leczniczej (Dz.U. 1998 nr 146 poz. 720), zwolnienie lekarskie może być wystawione przez:
lekarza prowadzącego,
lekarza okręgowego (w sytuacjach trudnych diagnostycznie),
lekarza weterynarii (jeśli dotyczy zwolnienia ze względu na chorobę zwierzęcia domowego, np. dla pielęgnacji).
Zwolnienie lekarskie może mieć formę:
czasową – np. na 7 dni,
dłuższe niż 1 miesiąc – wymaga potwierdzenia przez lekarza okręgowego,
stałe – jeśli choroba jest nieuleczalna i uniemożliwia pracę.
3. Jakie uprawnienia przysługują pracownikowi z zwolnieniem lekarskim?
Pracownik, który posiada zwolnienie lekarskie, ma prawo:
do zachowania miejsca pracy (art. 54 Kodeksu Pracy),
do otrzymania pensji chorobowej z NFZ (jeśli spełnia warunki),
do nieprzerwanej ubezpieczeniowo-emerytalnej ciągłości .
Warto pamiętać, że pensja chorobowa nie zastępuje całkowicie wynagrodzenia zatrudnienia. Jej wysokość zależy od średniego wynagrodzenia pracownika oraz długości ubezpieczenia.
4. Obowiązki pracodawcy przy zwolnieniu lekarskim
Pracodawca ma kilka istotnych obowiązków:
przyjęcie zwolnienia lekarskiego – nawet jeśli jest późno przesłane, ale nie później niż w ciągu 3 dni od powrotu do pracy (art. 54 § 1 Kodeksu Pracy),
zabezpieczenie miejsca pracy – pracownik ma prawo do powrotu na swoje stanowisko po zwolnieniu (chyba że zmiana jest uzasadniona innymi przepisami),
prowadzenie dokumentacji – zwolnienia lekarskie muszą być archiwizowane przez pracodawcę.
5. Konsekwencje braku zwolnienia lekarskiego
Jeśli pracownik nie przyniesie zwolnienia lekarskiego , a jednocześnie nie będzie wykonywał pracy , to może on zostać uznany za absentującego się bez usprawiedliwienia . Taka sytuacja otwiera drogę do:
rozwiązania umowy z mocy prawa (art. 39 § 1 pkt 2 Kodeksu Pracy),
postępowania dyscyplinarnego (jeśli firma ma odpowiedni statut),
skreślenia z ubezpieczeń społecznych (jeśli absencja przekracza określone terminy).
6. Co jeśli zwolnienie lekarskie jest fałszywe?
Fałszywe zwolnienie lekarskie stanowi zbrodnię (art. 256a Kodeksu karnego). Pracownik, który udziela fałszywych informacji lekarzowi lub prezentuje fałszywe dokumenty, może ponieść odpowiedzialność karalną. Pracodawca może również rozważyć rozwiązanie umowy z mocy prawa, ponieważ takie działanie stanowi usunięcie podstawy zaufania (art. 39 § 1 pkt 1 Kodeksu Pracy).
Podsumowanie: Najważniejsze fakty o art. 53 Kodeksu Pracy i zwolnieniu lekarskim
✅ Art. 53 Kodeksu Pracy reguluje wyłączenia od pracy – brak zwolnienia lekarskiego może skutkować odpowiedzialnością pracownika.
✅ Zwolnienie lekarskie jest dowodem choroby i uprawnieniem do niepracy; bez niego pracownik może zostać uznany za absentującego się bez usprawiedliwienia.
✅ Pensja chorobowa jest świadczeniem NFZ, nie zastępuje pełnego wynagrodzenia pracownika.
✅ Pracodawca ma obowiązek przyjąć zwolnienie lekarskie i zabezpieczyć miejsce pracy pracownika.
❌ Brak zwolnienia lekarskiego może skutkować rozwiązaniem umowy z mocy prawa.
⚠️ Fałszywe zwolnienie lekarskie to zbrodnia i podstawa do rozwiązania umowy z mocy prawa.
