Artykuł 114 Kodeksu pracy – co o nim wiesz? Poradnik dla pracodawców i pracowników
Każdy pracownik oraz pracodawca w Polsce powinien znać podstawy prawa pracy, które regulują relacje między stronami stosunku pracy. Jednym z kluczowych aktów prawnych w tym zakresie jest Kodeks pracy , a w jego obrębie szczególne znaczenie ma art. 114 Kodeksu pracy , dotyczący odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną pracodawcy.
W tym poradniku wyjaśnimy, czym dokładnie jest art. 114 Kodeksu pracy, kiedy może być stosowany, jakie są konsekwencje dla pracownika i jak wygląda procedura postępowania w sprawie roszczenia pracodawcy.
„Pracownik odpowiada przed pracodawcą za szkodę wyrządzoną w związku z wykonywaniem pracy, z wyjątkiem szkody spowodowanej przez okoliczności niezależne od woli pracownika.”
Oznacza to, że jeśli pracownik w czasie wykonywania swoich obowiązków zawodowych przypadkiem lub celowo spowoduje szkodę majątkową pracodawcy (np. uszkodzi sprzęt, papiery, towary), może ponieść za to odpowiedzialność cywilną – czyli może zostać obciążony jej naprawą lub odszkodowaniem.
⚖️ Główne warunki odpowiedzialności pracownika
Aby pracodawca mógł domagać się odpracowania szkody na mocy art. 114 Kodeksu pracy, muszą być spełnione następujące warunki:
Szkoda została wyrządzona w związku z wykonywaniem pracy Oznacza to, że przyczyną szkody musiał być czyn związany z pełnieniem obowiązków pracownika.
Istnieje związek przyczynowo-skutkowy Pracownik musiał doprowadzić do szkody bezpośrednio lub pośrednio poprzez swoje działanie lub zaniechanie.
Brak okoliczności niezależnych od woli pracownika Jeśli szkoda powstała np. w wyniku katastrofy naturalnej, awarii systemu zewnętrznego dostawcy itp., pracownik nie ponosi odpowiedzialności.
Rozpoznanie przyczyn szkody Pracodawca ustala, kto i w jaki sposób doprowadził do szkody.
Szacunek wysokości szkody Wartość szkody powinna zostać dokładnie oszacowana, najlepiej dokumentem potwierdzającym koszt naprawy/uszczerbku.
Zasięgnięcie opinii komisji zakładowej (jeśli istnieje) Zgodnie z art. 114 § 5 Kodeksu pracy, jeśli w zakładzie pracy funkcjonuje komisja zakładowa ds. szkód, pracodawca musi ją skonsultować przed podjęciem decyzji o obciążeniu pracownika.
Decyzja o obciążeniu szkodą Pracodawca podejmuje decyzję, czy obciążyć pracownika całą, częściową czy też nie obciążyć go wcale szkodą.
Umożliwienie pracownikowi zgłoszenia sprzeciwu Pracownik ma prawo w terminie 7 dni od doręczenia decyzji złożyć sprzeciw. Sprzeciw prowadzi do rozstrzygnięcia sprawy przez sąd pracy.
💰 Jakie są formy naprawy szkody?
Pracodawca może postąpić w jeden z kilku sposobów:
Pobranie z wynagrodzenia – maksymalnie 1/5 miesięcznego wynagrodzenia netto.
Ratami – przy większych kwotach szkody.
Jednorazowo – jeśli pracownik się zgodzi.
Złożenie pozew o zapłatę szkody – gdy pracownik sprzeciwi się decyzji pracodawcy.
❗ Kiedy pracownik nie odpowiada za szkodę?
Nie każda szkoda automatycznie obciąża pracownika. Odpowiedzialność nie przysługuje m.in. w przypadkach:
Szkoda powstała z przyczyn niezależnych od woli pracownika (np. awaria elektryczna).
Pracownik działał zgodnie z instrukcjami pracodawcy, ale mimo to doszło do szkody.
Pracownik był niewłaściwie wyszkolony lub nie miał odpowiednich narzędzi do pracy.
Szkoda powstała w wyniku działania innych pracowników lub osób trzecich.
✅ Najważniejsze fakty o art. 114 Kodeksu pracy – podsumowanie
🔹 Art. 114 Kodeksu pracy zobowiązuje pracownika do poniesienia odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną pracodawcy w związku z pracą. 🔹 Obowiązek ten dotyczy tylko sytuacji, gdy szkoda powstała z winy pracownika. 🔹 Pracodawca musi udowodnić związek przyczynowo-skutkowy między działaniami pracownika a szkodą. 🔹 Przed podjęciem decyzji o obciążeniu szkodą pracodawca powinien skonsultować sprawę z komisją zakładową (jeśli taka istnieje). 🔹 Pracownik ma prawo złożyć sprzeciw w ciągu 7 dni od otrzymania decyzji. 🔹 Sposoby naprawy szkody obejmują: odpis z pensji, raty lub postępowanie sądowe. 🔹 Nie odpowiada się za szkody powstałe z przyczyn niezależnych od woli pracownika lub wynikające z błędów pracodawcy.
Jeśli jesteś pracownikiem i uważasz, że decyzja pracodawcy o obciążeniu Cię szkodą jest niesłuszna, masz prawo odwołać się do sądu pracy. W przypadku wątpliwości warto skorzystać z pomocy specjalisty ds. prawa pracy lub doradcy zawodowego.
