Artykuł 168 Kodeksu pracy – co każdy pracownik i pracodawca powinien wiedzieć?
Kodeks pracy to jeden z najważniejszych aktów prawnych regulujących relacje między pracownikiem a pracodawcą w Polsce. Artykuł 168 tego dokumentu dotyczy jednego z kluczowych zagadnień – rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę , czyli tzw. zwolnienia bez wypowiedzenia .
W tym poradniku wyjaśnimy, co mówi art. 168 Kodeksu pracy, jakie są podstawy zwolnienia pracownika bez zachowania okresu wypowiedzenia, jak wygląda procedura takiego rozwiązania stosunku pracy oraz jakie prawa przysługują pracownikowi w tej sytuacji.
Pracodawca ma prawo rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia, jeżeli zachodzi istotny powód.
Innymi słowy, pracodawca może natychmiastowo rozwiązać umowę o pracę, jeśli wystąpią poważne powody uzasadniające takie działanie – bez konieczności informowania pracownika wcześniej (czyli bez wypowiedzenia).
⚖️ Jakie są podstawy do zwolnienia bez wypowiedzenia?
Art. 168 § 2 Kodeksu pracy wymienia konkretne przypadki, które mogą stanowić istotny powód do rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę:
Uchybienie obowiązkom pracowniczym – np. nieprzychodzenie do pracy bez usprawiedliwienia, niewykonanie poleceń przełożonych.
Należyte ujawnienie choroby lub kalectwa uniemożliwiającego wykonywanie pracy – np. fałszywe zaświadczenie lekarskie.
Popełnienie czynu zabronionego na szkodę pracodawcy lub jego reprezentanta – np. kradzież w firmie, oszustwo.
Utrata zaufania – np. gdy pracownik dopuścił się naruszenia tajemnicy służbowej lub zawodowej.
Zachowanie nieetyczne lub niemoralne w miejscu pracy , szczególnie jeśli wpływa na atmosferę pracy lub godność innych pracowników.
Niezdolność do pracy spowodowana upojeniem alkoholowym, używkami lub innymi środkami odurzającymi – także w trakcie wykonywania obowiązków pracy.
📝 Czy pracodawca musi wyjaśnić powód zwolnienia?
Tak. Zgodnie z art. 168 § 3 Kodeksu pracy, pracodawca musi uzasadnić decyzję o rozwiązaniu umowy i poinformować o tym pracownika na piśmie . Uzasadnienie to musi być jasne i konkretne – nie wystarczy ogólnikowe stwierdzenie „brak zaufania” bez odpowiedniego kontekstu.
⏱️ Czasowa granica: 14 dni od dnia, gdy pracodawca dowiedział się o powodzie
Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia możliwe jest tylko wtedy, gdy pracodawca podejmie decyzję w ciągu 14 dni od momentu, w którym dowiedział się o danym fakcie stanowiącym istotny powód. Przekroczenie tego terminu może skutkować bezprawnym rozwiązaniem umowy , co daje pracownikowi prawo do roszczeń, m.in. do orzeczenia przywrócenia do pracy lub odszkodowania.
🧾 Co przysługuje pracownikowi po zwolnieniu bez wypowiedzenia?
Jeśli rozwiązanie umowy zostanie uznane za bezprawne , pracownik ma prawo do:
przywrócenia do pracy ,
rekompensaty pieniężnej (np. wynagrodzenia za czas nieobecności),
odszkodowania za krzywdę nietrwałą i trwałego pogorszenia zdrowia.
W przypadku legalnego zwolnienia bez wypowiedzenia, pracownik nie ma prawa do dodatkowego zasiłku macierzyńskiego czy ochrony przed zwolnieniem , ale nadal może korzystać z innych świadczeń, np. zasiłku dla bezrobotnych (po spełnieniu warunków formalnych).
⚠️ Uwaga! Ochrona przed zwolnieniem bez wypowiedzenia
Niektóre grupy pracowników mają ograniczoną możliwość rozwiązania umowy przez pracodawcę bez wypowiedzenia :
Pracownice w ciąży, kobiety w okresie macierzyńskim (art. 39a Kodeksu pracy).
Osoby niepełnosprawne objęte specjalną ochroną.
Pracownicy odbywający służbę wojskową zapasową lub inne obowiązki publiczne.
✅ Podsumowanie – Najważniejsze fakty o artykule 168 Kodeksu pracy:
✅ Art. 168 KP umożliwia rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę bez wypowiedzenia , ale tylko w przypadku wystąpienia istotnego powodu .
✅ Istotne powody obejmują m.in.: uchybienia obowiązkom, utratę zaufania, zachowanie niemoralne, upojenie alkoholowe itp.
✅ Pracodawca musi uzasadnić decyzję i poinformować o niej pracownika na piśmie .
✅ Decyzja musi zostać podjęta w ciągu 14 dni od momentu, w którym pracodawca dowiedział się o danym fakcie.
✅ W przypadku bezprawnego rozwiązania umowy pracownik może domagać się przywrócenia do pracy lub odszkodowania .
✅ Niektóre osoby (np. kobiety w ciąży) mają ograniczoną możliwość zwolnienia bez wypowiedzenia .
Jeśli jesteś pracownikiem, który został zwolniony bez wypowiedzenia i uważasz, że decyzja była bezprawna – warto skonsultować się z prawnikiem lub doradcą zawodowym. Jeśli jesteś pracodawcą – postępując zgodnie z przepisami art. 168, unikniesz potencjalnych sporów prawa pracy.
