Artykuł 36 Kodeksu pracy – poradnik pracodawcy i pracownika
W Polskim systemie prawa pracy jednym z kluczowych przepisów regulujących stosunki pracownicze jest art. 36¹ Kodeksu pracy . Dotyczy on możliwości zawarcia umowy o pracę na czas określony oraz określa ograniczenia, jakie muszą być spełnione przy jej zawieraniu. W tym poradniku wyjaśnimy, czym jest art. 36¹, kiedy można zawrzeć umowę na czas określony, jak długo może trwać taka umowa i jakie są konsekwencje nieprzestrzegania tego przepisu.
„Umowę o pracę na czas określony można zawrzeć tylko wtedy, gdy ustawy albo przepisy wykonawcze do ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o swobodzie działalności gospodarczej przewidują inne podstawy zawarcia takiej umowy niż podstawy, o których mowa w art. 64 ust. 1.”
Innymi słowy, od 2023 roku (po zmianach wprowadzonych nowelizacją Kodeksu pracy) można zawrzeć umowę na czas określony wyłącznie w przypadkach wyraźnie przewidzianych przez prawo , np. w związku z obecnością konkretnego powodu uzasadniającego tymczasowość zatrudnienia.
Kiedy można zawrzeć umowę na czas określony?
Zgodnie z art. 36¹ Kodeksu pracy, umowę na czas określony można zawrzeć tylko wtedy, gdy istnieje podstawa przewidziana osobnym przepisem prawa . Przykładowe sytuacje, w których możliwe jest zawarcie takiej umowy, to:
Zastępstwo pracownika nieobecnego (np. w czasie urlopu macierzyńskiego).
Tymczasowe zwiększenie potrzeb produkcji lub sprzedaży.
Wykonanie konkretnego zadania mającego charakter tymczasowy.
Praca sezonowa.
Praca tymczasowa wykonywana przez osoby ubiegające się o zezwolenie na pracę.
Praca w ramach projektów finansowanych ze środków unijnych.
Praca studenta.
Każdy z tych przypadków musi być jasno opisany w odpowiednich przepisach wykonawczych.
Ile razy można przedłużać umowę na czas określony?
Jeśli podstawa do zawarcia umowy na czas określony nadal istnieje, umowę można przedłużyć. Jednak ważne jest, by każde przedłużenie miało swoje prawne usprawiedliwienie . Przedłużenie umowy bez spełnienia warunków art. 36¹ może skutkować uznaniem jej za umowę na czas nieokreślony.
Czy po upływie okresu umowy na czas określony można ją ponownie zawrzeć?
Tak, ale tylko wtedy, gdy spełnione są warunki przewidziane w przepisach . Powtarzające się zawieranie umów na czas określony bez uzasadnienia może zostać uznane przez sąd pracy za próbę obejścia prawa i prowadzić do konsekwencji prawnych.
Konsekwencje niewłaściwego stosowania umowy na czas określony
Jeśli pracodawca zawrze umowę na czas określony bez spełnienia warunków przewidzianych w art. 36¹, umowa może zostać uznana za umowę na czas nieokreślony . Może to również pociągać za sobą:
Potrzebę wypłacenia pracownikowi odszkodowania (równego wynagrodzeniu za okres co najmniej 3 miesięcy),
Możliwość dochodzenia roszczeń przez pracownika,
Kontrole przez Państwową Inspekcję Pracy,
Ryzyko ukarania administracyjnego.
Art. 36¹ Kodeksu pracy – najważniejsze fakty
✅ Obowiązek podstawy prawnej – Umowę na czas określony można zawrzeć tylko w przypadkach przewidzianych w przepisach prawa.
✅ Ograniczenia – Brak ogólnego prawa do zawierania umów na czas określony – wszystkie przypadki muszą być szczegółowo określone.
✅ Przedłużanie umowy – Można je przedłużyć tylko jeśli nadal istnieje podstawa prawna.
✅ Powtarzające się umowy – Nie można ich zawierać w sposób cykliczny bez uzasadnienia.
✅ Konsekwencje złamania przepisów – Uznanie umowy za umowę na czas nieokreślony, roszczenia pracownika, sankcje.
