Art. 52 Kodeksu Pracy – jak zrozumieć obowiązki pracodawcy i prawa pracownika?
Kodeks pracy (KPr) to jedno z najważniejszych prawnych ram, które regulują stosunki pracy w Polsce. Jeden z jego kluczowych artykułów to art. 52 , który dotyczy obowiązku dostarczenia przez pracodawcę pracownikowi środków ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy . W tym poradniku wyjaśnimy, co dokładnie przewiduje ten artykuł, kto jest odpowiedzialny za jego spełnienie oraz jakie konsekwencje mogą wynikać z jego niespełnienia.
„Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikom środki ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy.”
To oznacza, że pracodawca musi zadbać o to, aby na stanowiskach pracy znajdowały się wszystkie niezbędne środki ochrony, które chronią pracowników przed zagrożeniami dla ich zdrowia i życia. Są to tak zwane środki ochrony indywidualnej i zbiorowej .
Jakie to są „środki ochrony”?
Środki te obejmują m.in.:
ekwipunek ochronny (np. rękawice, kaski, okulary ochronne),
ubrania robocze (np. płaszcze przeciwdeszczowe, antypatynowe),
ochraniacze słuchu ,
środki chemiczne do dezynfekcji rąk ,
urządzenia techniczne chroniące przed zagrożeniami (np. osłony maszyn, urządzenia ratunkowe).
Warto pamiętać, że wybór tych środków powinien być dostosowany do konkretnego ryzyka zawodowego , jaki występuje na danym stanowisku pracy. Dlatego też kluczową rolę odgrywa analiza ryzyka zawodowego .
Kto decyduje o rodzaju i ilości środków ochrony?
Według art. 52 § 2 KPr:
„Rodzaj i ilość środków ochrony zależą od charakteru wykonywanego przez pracownika stanowiska pracy i rodzaju zagrożeń, którym podlega pracownik.”
Oznacza to, że pracodawca nie może stosować jednego standardu dla wszystkich pracowników. Musi ocenić konkretne ryzyko i dostosować środki ochrony do tego ryzyka. Na przykład:
Pracownik zajmujący się montażem musi mieć rękawice ochronne.
Osoba pracująca przy maszynie potrzebuje również okularów i ochraniaczy słuchu.
Pracownik budowlany będzie potrzebował także kasku, butów roboczych i munduru odblaskowego.
Czy pracodawca ponosi koszt środków ochrony?
Tak. Zgodnie z art. 52 § 3 KPr:
„Pracodawca pokrywa koszt zakupu i utrzymania środków ochrony.”
To oznacza, że pracownik nie ponosi żadnych kosztów związanych z zakupem ekwipunku ochronnego . Pracodawca nie może wymaga, by pracownik sam kupował np. rękawice lub kask, nawet jeśli byłby gotów to zrobić. Środki ochrony należą do wyposażenia pracy, a więc koszt ich zakupu i utrzymania ponosi pracodawca.
Jak sprawdzić, czy pracodawca spełnia obowiązki z art. 52?
Jeśli jesteś pracownikiem i masz wątpliwości, czy Twoim potrzebom ochrony został sproszkowany, warto:
Sprawdzić stanowisko pracy – czy dostępne są odpowiednie środki ochrony?
Zasięgnąć informacji u nadzorującego BHP – czy przeprowadzono analizę ryzyka?
Złożyć zgłoszenie do inspekcji pracy – jeśli masz wątpliwości, że pracodawca łamie prawo.
Inspekcja pracy może nakłonić pracodawcę do dostarczenia brakujących środków ochrony i w razie potrzeby nałożyć mandat.
Konsekwencje niespełnienia obowiązków z art. 52
Nieprzestrzeganie art. 52 KPr może prowadzić do:
mandatów administracyjnych – Inspekcja Pracy może nałożyć karę pieniężną,
odpowiedzialności cywilnoprawnej – w przypadku urazu lub choroby zawodowej,
odpowiedzialności karnego – jeśli doszło do wypadku pracy spowodowanego brakiem środków ochrony.
Podsumowanie – najważniejsze fakty o art. 52 Kodeksu Pracy:
Art. 52 KPr zobowiązuje pracodawcę do zapewnienia środków ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy.
Środki ochrony dzielą się na indywidualne i zbiorowe.
Wybór środków zależy od charakteru stanowiska pracy i rodzaju zagrożeń.
Pracodawca pokrywa całe koszty zakupu i utrzymania środków ochrony.
Brak środków ochrony może skutkować mandatem, odpowiedzialnością cywilną lub nawet karalnym.
Pracownik nie ponosi żadnych kosztów związanych z ekwipunkiem ochronnym.
Do spełnienia obowiązku należy przeprowadzić analizę ryzyka zawodowego.
W razie naruszenia art. 52 można zgłosić sprawę do Inspekcji Pracy.
Jeśli masz pytania dotyczące stosowania art. 52 KPr w konkretnym przypadku lub podejrzewasz, że Twoje prawa zostały naruszone, warto skonsultować się z adwokatem specjalizującym się w prawie pracy. Pamiętaj, że Twoje bezpieczeństwo i zdrowie na miejscu pracy to pierwszeństwo!
