Co każdy pracodawca i pracownik powinien wiedzieć o art. 40 Kodeksu Pracy
Każdy, kto kiedykolwiek zawierał umowę z pracodawcą, powinien znać podstawowe przepisy Kodeksu Pracy (KP), które regulują relacje pracy. Jednym z najważniejszych artykułów w KP jest art. 40 , który odgrywa kluczową rolę w ustalaniu warunków pracy oraz ich modyfikacji. W tym poradniku omówimy, czego dotyczy art. 40 KP, jakie są jego konsekwencje dla pracodawców i pracowników, oraz jak należy postępować w praktyce.
Art. 40 Kodeksu Pracy mówi o ustaleniu warunków pracy oraz możliwości ich zmiany. W szczególności przepis ten określa, że:
„Warunki pracy ustala się w umowie o pracę lub – przy braku takiego ustalenia – na podstawie zasad wynikających z prawa pracy.”
Jednocześnie art. 40 ust. 2 stwierdza:
„Zmiana warunków pracy wymaga zgody pracownika, chyba że wynika ona z ustawy lub innych aktów prawnych obowiązujących bez potrzeby wyrażenia zgody pracownika.”
To oznacza, że jeśli pracodawca chce wprowadzić zmiany w warunkach pracy, musi uzyskać zgodę pracownika , chyba że zmiana ta wynika z przepisów prawa (np. nowe przepisy BHP, zmiany struktury organizacyjnej firmy itp.).
Główne obszary objęte art. 40 KP
Umowa o pracę jako podstawa warunków pracy Umowa o pracę to dokument, w którym powinny być jasno określone warunki pracy – np. stanowisko, czas pracy, miejsce pracy, wynagrodzenie, forma płacenia.
Zmiany warunków pracy Jeśli pracodawca chce wprowadzić zmiany (np. inne godziny pracy, inne miejsce pracy, nowe obowiązki), musi uzyskać zgodę pracownika , chyba że:
zmiana wynika z przepisów prawa (np. nowe przepisy bezpieczeństwa),
zmiana wynika z rozporządzenia rządu lub innego aktu prawa,
zmiana ma charakter tymczasowy i nie wpływa istotnie na położenie pracownika.
Wniosek pracodawcy o zmianę warunków pracy Pracodawca może złożyć pracownikowi ofertę dotyczącą zmiany warunków pracy . Pracownik może ją zaakceptować lub odrzucić. W przypadku odrzucenia, pracodawca nie może jednostronnie wprowadzić zmian.
Praca w nowym miejscu – przykład praktyczny Jeśli pracodawca chce przenieść pracownika do innego miejsca pracy (np. do oddziału w innej miejscowości), musi uzyskać jego pisemną zgodę . W przeciwnym razie taka zmiana byłaby niesprawiedliwą zmianą warunków pracy, a pracownik mógłby złożyć skargę do Sądowego Organu Rozpatrującego Skargi Pracowniczych (SORS) albo nawet rozwiązać umowę.
Zmiany wynikające z przepisów prawa Pracodawca może wprowadzić zmiany w warunkach pracy, jeśli one wynikają z nowych przepisów prawa. Na przykład, jeśli wprowadzono nowe normy BHP, pracodawca może zmienić sposób wykonywania pracy bez zgody pracownika.
Tymczasowe zmiany warunków pracy Jeśli zmiana warunków pracy jest tymczasowa i nie wpływa znacząco na sytuację pracownika (np. pomoc techniczna w innym oddziale przez kilka dni), to może zostać wprowadzona bez zgody pracownika.
Jak postępować w praktyce?
Dla pracodawców:
Zawsze przed wprowadzeniem zmian w warunkach pracy upewnij się, czy wymagana jest zgodność z art. 40 KP.
Dokumentuj każdą zmianę pisemnie – najlepiej w formie dodatku do umowy lub indywidualnego porozumienia.
Jeśli zmiana wynika z przepisu prawa, zachowaj dowody (np. cytuj odpowiedni akt prawny).
W przypadku braku zgody pracownika, nie podejmuj prób siłowego wprowadzenia zmian – możesz zostać oskarżony o naruszenie prawa pracy.
Dla pracowników:
Zwróć uwagę na wszystkie zmiany w Twoich warunkach pracy – szczególnie te, które wpływają na Twój dochód, godziny pracy lub miejsce pracy.
Jeśli uważasz, że zmiana jest niesprawiedliwa, możesz:
złożyć skargę do SORS,
rozważyć rozwiązanie umowy z odstępowaniem od niekorzystnych warunków,
skorzystać z pomocy doradcy prawnego lub PZPR.
Pamiętaj, że każda zmiana warunków pracy bez Twojej zgody (oprócz wyjątków) jest potencjalnie nielegalna.
Najważniejsze fakty o art. 40 Kodeksu Pracy:
Warunki pracy ustala się w umowie o pracę lub na podstawie prawa pracy.
Zmiana warunków pracy wymaga zgody pracownika , chyba że:
wynika ona z przepisów prawa,
jest tymczasowa i nie wpływa istotnie na położenie pracownika.
Bez zgody pracownika nie można wprowadzić zmian, np. w miejscu pracy, godzinach, obowiązkach.
Zgoda pracownika musi być wyraźna i najlepiej pisemna.
Jeśli zmiana jest nieuzasadniona, pracownik może złożyć skargę do SORS lub rozwiązać umowę.
Pracodawca może wprowadzać zmiany wynikające z nowych przepisów prawa bez zgody pracownika.
Tymczasowe zmiany warunków pracy mogą zostać wprowadzone bez zgody pracownika, o ile nie wpływają istotnie na jego sytuację.
