Jako doświadczony prawnik z ponad 15-letnim stażem, regularnie konsultuję zarówno pracodawców, jak i pracowników na temat różnych aspektów stosunku pracy. Jednym z najważniejszych i najczęściej spotykanych przepisów w Kodeksie pracy (K.P.) jest art. 237 , który dotyczy czasu pracy, odpoczynku oraz limitów czasowych dla pracowników . W tym poradniku chciałbym przedstawić jego istotę, znaczenie i praktyczne zastosowanie.
Art. 237 Kodeksu pracy reguluje ograniczenia dotyczące czasu pracy , a także obowiązek zapewnienia odpowiedniego odpoczynku między poszczególnymi zmianami pracy . Jest to kluczowy przepis w kontekście chronienia zdrowia i bezpieczeństwa pracowników.
W skrócie, artykuł ten zakłada, że:
Pracownik nie może wykonywać więcej niż 8 godzin dziennie ,
Czas pracy nie może przekraczać 48 godzin tygodniowo (przy zachowaniu określonej procedury),
Pracodawca musi zapewnić pracownikowi co najmniej 11 godzin odpoczynku w ciągu dnia (czyli między końcem jednej zmiany a rozpoczęciem kolejnej).
2. Zasady ogólne – maksymalny czas pracy
Według art. 237 § 1 Kodeksu pracy:
„Pracownik nie może być zobowiązany do wykonywania pracy dłużej niż osiem godzin w ciągu dnia.”
To oznacza, że nawet jeśli umowa lub regulamin stanowi inaczej, pracownik ma prawo do co najwyżej 8 godzin dzielnej pracy bez dodatkowego wynagrodzenia za nadgodziny.
3. Tygodniowy limit czasu pracy
§ 2 art. 237 Kodeksu pracy mówi:
„Czas pracy nie może przekraczać 48 godzin w tygodniu.”
Jednak ta granica może zostać przełamana , ale tylko przy spełnieniu trzech warunków:
Zgoda pisemna pracownika,
Uchwalenie ustawy (np. przez Sejm) albo decyzji organu publicznego (np. Ministra Gospodarki),
Zapewnienie przez pracodawcę kompensacji odpoczynku (np. poprzez urlopy dodatkowe lub wolne).
Niektóre branże (np. transport, energetyka, IT) mogą korzystać z tych wyjątków częściej, jednak ich zastosowanie wymaga ostrożności i pełnego uzasadnienia.
4. Odpoczynek między zmianami
§ 3 art. 237 Kodeksu pracy:
„Pracodawca obowiązany jest do zapewnienia pracownikowi co najmniej 11 godzin odpoczynku w ciągu dnia.”
To oznacza, że między końcem jednej zmiany a początkiem kolejnej, pracownik musi mieć co najmniej 11 godzin wolnych. Jeśli np. pracownik kończy pracę o 20:00, to dopiero od 7:00 następnego dnia może rozpocząć nową zmianę.
Wyjątki są możliwe tylko w sytuacjach awaryjnych (np. katastrofa, pożar, awaria), ale muszą być potwierdzone dokumentально.
5. Skutki naruszenia przepisów art. 237 Kodeksu pracy
Naruszenie przepisów art. 237 Kodeksu pracy może prowadzić do:
Kar pieniężnych dla pracodawcy (do kilkudziesięciu tysięcy złotych),
Prawa pracownika do odstąpienia od umowy bez szkody finansowej (art. 33 Kodeksu pracy),
Odszkodowania szkody materialnej i niematerialnej (jeśli udowodni się wpływ nadmiernego obciążenia na zdrowie).
Sąd pracy będzie oceniał również, czy braki były świadome i systematyczne, co może wpłynąć na wysokość kar i odpowiedzialność pracodawcy.
6. Praktyczne wskazówki dla pracodawców
Dokładnie planuj harmonogramy pracy, by nie przekroczyć limitu 8 godzin dzielnych.
Dba o to, by pracownicy mieli co najmniej 11 godzin odpoczynku między zmianami.
Pamiętaj, że zwiększenie czasu pracy powyżej 48 godzin tygodniowo wymaga zgody pracownika i spełnienia innych warunków.
Dokumentuj wszystkie nadgodziny i wyjątki – to może być kluczowe w przypadku sporów.
7. Praktyczne wskazówki dla pracowników
Sprawdź swoje grafiki pracy – jeśli widzisz, że jesteś obciążony więcej niż 8 godzin dzielnie, masz prawo do odmowy.
Jeśli pracodawca narusza przepisy art. 237, możesz zgłosić to do Inspekcji Pracy lub do Sądu Pracy.
Pamiętaj, że masz prawo do spokojnego snu – 11 godzin odpoczynku między zmianami to minimalny standard.
✅ Najważniejsze fakty o art. 237 Kodeksu pracy
Maksymalny czas pracy dzielnej – 8 godzin.
Tygodniowy limit czasu pracy – 48 godzin (może być przełamany, ale pod warunkiem zgody pracownika i innych przepisów).
Minimalny odpoczynek między zmianami – 11 godzin.
Naruszenie przepisów może prowadzić do kar pieniężnych, odszkodowań i możliwości odstąpienia od umowy.
Wyjątki są możliwe tylko w sytuacjach awaryjnych lub zgodnie z przepisami specjalnymi.
Zgoda pracownika jest konieczna przy pracy wykraczającej poza 48 godzin tygodniowo.
Dokumentacja nadgodzin i wyjątków jest kluczowa dla pracodawców.
Jeśli potrzebujesz pomocy w analizie konkretnego przypadku związany z art. 237 Kodeksu pracy – chętnie doradzę Ci, jako prawnik specjalizujący się w prawie pracy.
