Co zawiera art. 188 Kodeksu Pracy i jak go zastosować w praktyce?
Jako doświadczony prawnik, często spotykam się z pytaniami dotyczącymi praw pracowniczych, szczególnie kwestii związanych z czasem pracy . Jednym z kluczowych przepisów regulujących tę sferę jest art. 188 Kodeksu Pracy , który dotyczy maksymalnej liczby godzin pracy tygodniowo . W niniejszym poradniku omówię jego istotę, znaczenie oraz podam praktyczne wskazówki dotyczące jego stosowania.
„1. Praca nie może być wykonywana dłużej niż przez osiemnaście godzin dziennie i czterdzieści godzin w ciągu siedmiu kolejnych dni.”
W praktyce oznacza to, że:
Maksymalny czas pracy tygodniowy wynosi 40 godzin .
Praca wykonywana poza tym limitem nazywa się pracą nadliczbową (art. 193 KPr), która wymaga indywidualnego zgody pracownika i dodatkowego wynagrodzenia.
2. Kiedy przepisy art. 188 KPr są stosowane?
Art. 188 KPr ma ogólne znaczenie i obowiązuje we wszystkich przypadkach, chyba że:
Została uchwalona ogólna umowa zbiorowa (OUM) – np. w sektorze handlu, transportu czy edukacji, która może ustalić inną liczbę godzin pracy (np. 35 lub 38 godzin).
Zawarto umowę indywidualną z pracownikiem, która przewiduje krótszy tygodniowy limit godzin pracy.
Stosuje się ustawy specjalne (np. dla osób z upośledzeniem).
Pamiętaj: nawet jeśli OUM ustala mniej niż 40 godzin tygodniowo, pracodawca nie może przekroczyć tej liczby , a każda praca poza tym limitem musi być nadliczbową i opłacana odpowiednio.
3. Jak rozliczać czas pracy zgodnie z art. 188 KPr?
Aby uniknąć problemów prawnych, należy:
Ustalić plan pracy zgodny z przepisami.
Dokumentować czas rozpoczęcia i zakończenia pracy każdego dnia.
Obliczać łączny czas pracy w tygodniu .
Jeśli zostanie przekroczony limit 40 godzin, należy:
Poinformować pracownika,
Uzyskać jego pisemną zgodę na pracę nadliczbową ,
Przypisać odpowiednią wyższą stawkę wynagrodzenia (zwykle 125% albo 150%, w zależności od długości nadliczby).
4. Kto może pracować ponad 40 godzin tygodniowo?
Nikt nie może pracować regularnie więcej niż 40 godzin w tygodniu bez zgody. Jedynym wyjątkiem są okoliczności wypadkowe , takie jak:
awaria sprzętu,
konieczność przygotowania firmy do otwarcia,
inne nagłe sytuacje wymagające natychmiastowego działania.
Takie prace również muszą być nadliczbowe i objęte odpowiednim wynagrodzeniem.
5. Konsekwencje naruszenia art. 188 KPr
Jeśli pracodawca naruszy przepisy art. 188 KPr, może mu grozić:
Sankcja pieniężna (do 5000 zł, ustalana przez organy nadzoru),
Zastrzeżenie wynagrodzenia (pracownik może domagać się opłacenia nadliczbowej pracy),
Skarga do Inspekcji Pracy ,
Domaganie się szkody moralnej przez pracownika.
6. Jak pracodawca powinien postępować?
Aby zachować legalność i zapobiec konfliktom:
Sprawdź, czy obowiązuje ogólna umowa zbiorowa w Twojej branży.
Zapisz plan pracy w porozumieniu z związkami zawodowymi (jeśli działają w firmie).
Dokładnie rejestruj czas pracy pracowników (kartki przejść, systemy elektroniczne itp.).
Regularnie sprawdzaj raporty z czasu pracy, aby uniknąć przekroczenia limitu.
Zapewnij pracownikom możliwość składania zgód na pracę nadliczbową (np. formularze, aplikacje mobilne).
7. Gdzie znaleźć pomoc prawną?
W przypadku wątpliwości lub sporów związanego z zastosowaniem art. 188 KPr warto skonsultować się z:
Prawnikem specjalizującym się w prawie pracy ,
Rzecznikiem Praw Pracownika (RPP) ,
Inspekcją Pracy (w przypadku podejrzenia naruszeń).
✅ Najważniejsze fakty o art. 188 Kodeksu Pracy:
Maksymalny czas pracy tygodniowej to 40 godzin .
Przekroczenie tego limitu nazywa się pracą nadliczbową .
Praca nadliczbowa wymaga indywidualnej zgody pracownika .
Art. 188 KPr może być modyfikowany przez ogólną umowę zbiorową (np. 35 lub 38 godzin).
Przekroczenie limitu godzin pracy wiąże się z wyższym wynagrodzeniem (125–150%).
Naruszenie art. 188 KPr może prowadzić do sankcji administracyjnych .
Pracodawca ma obowiązek dokumentować czas pracy .
Pracodawca może zlecić pracownikowi wykonanie nadmiernej pracy tylko w sytuacjach wypadkowych .
Pracodawca powinien dostosować harmonogram pracy do przepisów prawa pracy.
Pracownik ma prawo domagać się opłacenia nadliczbowej pracy oraz szkody materialnej/moralnej w przypadku naruszenia przepisów.
Jeśli masz pytania dotyczące konkretnej sytuacji praktycznej, chętnie pomogę Ci ją ocenić i zaproponuję rozwiązanie zgodne z prawem.
