Co zawiera art. 63 Kodeksu Pracy i na co zwrócić uwagę?
Jako doświadczony prawnik, często spotykam się z pytaniem pracodawców i pracowników o to, co dokładnie przewiduje art. 63 Kodeksu Pracy (KPr) . Jest to jedna z najważniejszych postanowień regulujących warunki wykonywania pracy w firmach, szczególnie jeśli chodzi o ograniczenia czasowe i organizację pracy .
W tym poradniku wyjaśnię, czym jest art. 63 Kodeksu Pracy, jakie są jego podstawowe elementy oraz jak wpływa on na prawo pracy zarówno pracodawców, jak i pracowników.
Art. 63 Kodeksu Pracy dotyczy ograniczeń czasowych w wykonywaniu pracy , a konkretnie:
maksymalnej liczby godzin pracy dziennie i tygodniowo ,
przepisów dotyczących pracy ponadnormatywnej (nadgodzinnej) ,
ograniczeń dla osób określonych kategorii (np. młodocianych, kobiet w ciąży) .
Jest to kluczowe postanowienie, które ma na celu ochronę zdrowia i dobrostanu fizycznego i psychicznego pracowników.
Główne aspekty art. 63 Kodeksu Pracy
1. Maksymalny czas pracy
Zgodnie z art. 63 ust. 1 KPr:
„Czas pracy nie może być dłuższy niż 8 godzin dziennie ani 40 godzin tygodniowo.”
To oznacza, że standardowa norma czasu pracy wynosi 8 godzin dziennie i 40 godzin w ciągu tygodnia. W praktyce oznacza to np. 5 dni po 8 godzin, ale można rozprowadzić te godziny inaczej – np. 4 dni po 10 godzin (tzw. skrócony tydzień).
⚠️ Uwaga : Norma ta może zostać zmieniona tylko w drodze umowy zbiorowej lub umowy indywidualnej , a także przy spełnieniu określonych warunków.
2. Praca nadgodzinna
Art. 63 ust. 2 KPr mówi, że:
„Praca ponadnormatywna (nadgodzinna) może być wykonana z wyraźnej zgody pracownika.”
To oznacza, że praca ponad 40 godzin tygodniowo jest możliwa wyłącznie z wyrażenia zgody pracownika . Zasada ta chroni pracownika przed nadmierną obciążeniem.
Dodatkowo:
Nadgodziny nie mogą przekraczać 120 godzin rocznie .
Muszą być uregulowane przez płatność w wysokości co najmniej 125% stawki godzinowej (zwykle 150%).
Prace nadgodzinne powinny być rejestrowane i komunikowane pracownikowi.
3. Ograniczenia dla specjalnych grup pracowników
Art. 63 ust. 3 KPr nakazuje:
„Nie wolno wymaga od pracownika wykonywania pracy dłużej niż 8 godzin dziennie, a także dłużej niż 40 godzin tygodniowo, jeśli należy on do grupy osób wymienionych w art. 179 § 1 pkt 1–4 KPr.”
Do tych grup należą m.in.:
osoby poniżej 18 roku życia,
kobiety w ciąży,
matki w okresie do 6 miesięcy po urodzeniu dziecka,
osoby z upośledzeniem umysłowym.
Dla tych grup obowiązuje rygorystyczna norma 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo bez możliwości nadgodzin .
4. Umowy zbiorowe i wyjątki
W niektórych przypadkach możliwe jest rozszerszenie normy czasu pracy , np. do 10 godzin dziennie, ale tylko w ramach umowy zbiorowej . Taki model stosowany bywa w sektorach takich jak:
transport,
energetyka,
produkcja cyklami ciągłymi.
Jednak nawet wtedy muszą być zachowane ograniczenia dotyczące liczby nadgodzin i reżimu odpoczynku .
Podsumowanie: Najważniejsze fakty o art. 63 Kodeksu Pracy
✅ Norma czasu pracy : maksymalnie 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo.
✅ Nadgodziny są możliwe tylko z zgody pracownika i nie mogą przekraczać 120 godzin rocznie.
✅ Nadgodziny muszą być opłacone przynajmniej 125% stawki (zwykle 150%).
❌ Nie można wymaga od młodych ludzi, kobiet w ciąży czy matek do 6 miesięcy po porodzie wykonywania pracy dłużej niż 8 godzin dziennie i 40 tygodniowo .
✅ Możliwe wyjątki istnieją, ale tylko w ramach umowy zbiorowej i przy zachowaniu odpowiednich zasad ochrony zdrowia.
📋 Obowiązek rejestrowania nadgodzin i komunikowania ich pracownikowi.
Co zrobić, jeśli art. 63 KPr został naruszony?
Jeśli jesteś pracownikiem i podejrzewasz, że Twoje prawa zostały naruszone (np. wymuszono Ci pracę bez zgody, przepracowałeś więcej niż 40 godzin tygodniowo bez płatności za nadgodziny), możesz:
zgłosić się do inspekcji pracy ,
złożyć skargę do sądu pracy ,
skorzystać z pomocy rady pracy lub prawnika specjalizującego się w prawie pracy .
