Czym jest art. 237 Kodeksu Pracy i na co należy zwrócić uwagę?

Każdy pracodawca, jak również pracownik, powinien być świadomy swoich obowiązków i praw wynikających z przepisów Kodeksu Pracy. Jednym z ważniejszych artykułów, który dotyczy m.in. czasu pracy , a także wypoczynku , jest art. 237 Kodeksu Pracy (dawniej art. 156). W niniejszym poradniku omówimy jego treść, znaczenie oraz podstawowe konsekwencje praktyczne.

---

1. Co reguluje art. 237 Kodeksu Pracy?

Art. 237 Kodeksu Pracy reguluje czas pracy w godzinach nadliczbowych – tzw. praca wykonywana poza ustalonym czasem pracy . Jest to jeden z kluczowych fragmentów Kodeksu dotyczący organizacji pracy i ochrony zdrowia pracowników.

Wprowadzono go w ramach reformy Kodeksu Pracy z 2018 roku, która wprowadziła nową strukturę rozdziałów i zmodyfikowała numerację niektórych artykułów. Stary art. 156 Kodeksu Pracy został przenumerowany jako art. 237 .

---

2. Definicja pracy w godzinach nadliczbowych

Pracą w godzinach nadliczbowych nazywa się pracę:

• wykonywaną poza ustalonym czasem pracy ,
• bez zgody pracownika (tzw. nadgodziny bez zgody ),
• nie ponad 10% miesięcznego czasu pracy (chyba że spełnione są szczególne warunki, np. sytuacja kryzysowa).

Warto zaznaczyć, że prace w godzinach nadliczbowych nie mogą być stosowane jako metoda zastępowania brakujących pracowników ani jako sposób unikania płacenia dodatkowego wynagrodzenia.

---

3. Główne zasady dotyczące pracy w godzinach nadliczbowych

a) Zgoda pracownika

Praca w godzinach nadliczbowych może być wykonywana tylko z zgody pracownika , chyba że:

• wynika to z umowy o pracę zawartej na czas określony do wykonania konkretnej pracy,
• jest wymagana w związku z awarią lub inna stanem zagrożenia,
• jest potrzebna do uratowania życia lub zdrowia ludzkiego,
• ma miejsce w firmie publicznej prowadzącej działalność gospodarczą.

b) Ograniczenie czasu

Praca w godzinach nadliczbowych nie może przekraczać:

• 10% miesięcznego czasu pracy (czyli ok. 4–5 godzin tygodniowo przy standardowej 40-godzinowej normie),
• 250 godzin rocznie (to maksymalny limit).

c) Płacenie za nadgodziny

Prace w godzinach nadliczbowych są opłacane co najmniej w wysokości 125% stawki godzinowej (zwykle 150%). Dokładne przepisy dotyczące opłacania nadgodzin znajdują się w art. 239 Kodeksu Pracy.

d) Kompensacja

Pracownik ma prawo do kompensaty w postaci odpoczynku zamiast dodatkowego wynagrodzenia. Opcję tę można zawrzeć w umowie indywidualnej lub porozumieniu zbiorowym .

---

4. Konsekwencje naruszenia przepisów

Naruszenie przepisów art. 237 Kodeksu Pracy może skutkować:

• karą administracyjną dla pracodawcy (do 300 000 zł),
• odszkodowaniem szkody materialnej i immaterialnej dla pracownika,
• rozwiązaniem umowy o pracę przez pracownika (bez wskazania przyczyny), jeśli naruszenie było systematyczne.

Sąd pracy może również orzec obowiązek zapłacenia różnic wynagrodzenia za nielegalne nadgodziny.

---

5. Jak sprawdzić, czy praca w godzinach nadliczbowych jest legalna?

Aby upewnić się, że praca w godzinach nadliczbowych jest legalna, należy:

• Sprawdzić, czy była uzyskana zgoda pracownika (np. podpisanie protokołu).
• Upewnić się, że całkowity czas nadgodzinny nie przekracza 10% miesięcznego czasu pracy .
• Zastosować indywidualne zezwolenie lub ogólny akt normujący , jeśli prace nadliczbowe mają charakter cykliczny lub sezonowy.
• Pamiętać o pisemnym potwierdzeniu wykonywania nadgodzin i ich opłaceniu.

---

Podsumowanie: Najważniejsze fakty na temat art. 237 Kodeksu Pracy

• Art. 237 Kodeksu Pracy reguluje prace w godzinach nadliczbowych .
• Praca nadliczbowa może być wykonywana zgody pracownika lub w wyjątkowych przypadkach bez jej zgody.
• Maksymalna liczba nadgodzin to 10% miesięcznego czasu pracy (ok. 4–5 godzin/tydzień).
• Nadgodziny muszą być opłacone co najmniej w wysokości 125% stawki godzinowej .
• Pracownik ma prawo do kompensaty w formie odpoczynku .
• Naruszenie przepisów może skutkować karą administracyjną , odszkodowaniem lub rozwiązaniem umowy .
• Wszystkie nadgodziny powinny być dokumentowane pisemnie .

---

Jeśli jesteś pracodawcą, warto regularnie aktualizować swoją wiedzę prawną i stosować się do przepisów Kodeksu Pracy, aby uniknąć ryzyka kar i sporów z pracownikami. Jeśli jesteś pracownikiem i masz wątpliwości co do legalności nadgodzin, skorzystaj z pomocy adwokata lub radcy prawnego specjalizującego się w prawie pracy.

Dla pełnej pewności zalecam konsultację z ekspertem prawnym, ponieważ interpretacja przepisów zależy od konkretnych okoliczności.