Jak zrozumieć i stosować art. 134 Kodeksu Pracy – praca w godzinach nadliczbowych
W dzisiejszych czasach, kiedy tempo życia i presja na wyniki pracy są coraz wyższe, wiele pracodawców oraz pracowników spotyka się z koniecznością realizacji obowiązków poza normalnymi godzinami pracy. W takich sytuacjach kluczowe znaczenie nabiera art. 134 Kodeksu Pracy (K.P.) , który reguluje pracę w godzinach nadliczbowych. Jako doświadczony prawnik, przedstawię Ci nie tylko treść przepisu, ale także jego praktyczne zastosowanie i najczęstsze błędy popełniane przez pracodawców i pracowników.
Art. 134 Kodeksu Pracy definiuje warunki, przy których można zlecić pracownikowi wykonanie pracy w godzinach nadliczbowych – czyli poza umownym lub ustalonym grafikiem pracy. Kluczowe punkty to:
Zgoda pracownika – praca nadgodzinna może być wykonywana jedynie z jego zgody.
Narzucony limit – całkowita liczba nadgodzin nie może przekroczyć 250 godzin rocznie.
Ograniczenia dla niektórych grup – np. młodocianych, kobiet w ciąży, kobiety krępujące dziecko do 8. miesiąca życia.
Płatność za nadgodziny – zależnie od sposobu rozliczenia (taryficzny, akordowy, indywidualny), nadgodziny muszą być opłacone odpowiednio.
Zapisy w porozumieniu zbiorowym – jeśli taki dokument istnieje, mogą być wprowadzone inne rozwiązania niż te przewidziane w kodeksie.
Kiedy można zaplanować pracę nadliczbową?
Praca nadliczbowa może być zlecona tylko w przypadkach wyjątkowych, gdy:
Zdarzy się awaria techniczna,
Wystąpi nagły wzrost produkcji lub usług,
Ma miejsce katastrofa naturalna,
Inne okoliczności wyjątkowe wymagające natychmiastowego działania.
Nie można więc „planowo” co miesiąc wykorzystywać nadgodzin jako standardowej formy pracy – byłoby to naruszeniem prawa.
Jak uzyskać zgodę pracownika?
Zgoda pracownika musi być dobrowolna i wyraźna . Może ona być udzielona:
Na stałe – w umowie o pracę lub dodatkowym porozumieniu,
Na czas ograniczony – np. na dwa tygodnie,
Na konkretne zadania – np. jeden dzień.
Ważne: Zgoda nie może być wymuszona ani ukryta w ogólnych klauzulach umowy.
Ograniczenia dotyczące nadgodzin
Zgodnie z art. 134 § 4 K.P.:
Praca nadliczbowa nie może być wykonywana bez przerwy przez więcej niż 2 godziny dziennie,
Suma nadgodzin nie może przekraczać 250 godzin w roku kalendarzowym,
Prace nadliczbowe nie mogą być wykonywane przez:
Osoby poniżej 18. roku życia,
Kobiety w ciąży,
Kobiety krępujące dziecko do upływu 8 miesięcy od dnia urodzenia dziecka.
Jak opłacić nadgodziny?
Opłata za nadgodziny zależy od formy wynagrodzenia:
Taryficzna – nadgodziny są opłacane:
O 25% wyższym stawku, jeśli wykonywane są w dni robocze,
Wykorzystywanie nadgodzin bez względu na stan zdrowia lub rodzinnego pracownika.
Podsumowanie – najważniejsze fakty na temat art. 134 Kodeksu Pracy:
✅ Zgoda pracownika jest niezbędna – bez niej praca nadliczbowa jest nieważna.
✅ Maksymalna liczba nadgodzin to 250 godzin rocznie .
✅ Nadgodziny są opłacane wyższymi stawkami (25–50% więcej).
✅ Nie można wymaga pracy nadliczbowej od dzieci, kobiet w ciąży i krępujących .
✅ Ewidencję nadgodzin trzeba prowadzić dokładnie i aktualnie .
❌ Nie wolno wykorzystywać nadgodzin jako standardowej formy pracy .
❌ Nie można wymusić zgody na nadgodziny – musi być dobrowolna.
❌ Prace nadliczbowe nie mogą być wykonywane bez przerwy dłużej niż 2 godziny dziennie .
Jeśli jesteś pracownikiem, pamiętaj, że masz prawo do sprawdzenia swoich praw związanych z nadgodzinami i ich poprawnego rozliczenia. Jeśli jesteś pracodawcą – dbaj o zgodność z przepisami, aby uniknąć konsekwencji karalnych i roszczeń pracowniczych.
