Co każdy pracownik i pracodawca powinien wiedzieć o Kodeksie pracy
Kodeks pracy to jeden z najważniejszych aktów prawnych regulujących prawa i obowiązki zarówno pracowników, jak i pracodawców w Polsce. Jego znajomość jest kluczowa przy zawieraniu umowy o pracę, ustalaniu warunków zatrudnienia czy rozwiązywaniu sporów pracowniczych. W tym poradniku wyjaśnimy, czym jest Kodeks pracy, jakie obszary życia zawodowego reguluje oraz co warto o nim wiedzieć.
Kodeks pracy to ustawodawstwo opublikowane w 1974 roku (Dz.U. Nr 24, poz. 116 z późn. zm.), które stanowi podstawę prawa pracy w Polsce. Obowiązuje do dziś, choć wielokrotnie był modyfikowany, aby dostosować się do realiów współczesnego rynku pracy. Reguluje on szeroko pojęte relacje między pracownikiem a pracodawcą – od momentu zatrudnienia, przez cały okres zatrudnienia, aż po jego rozwiązanie.
Główne działy Kodeksu pracy
Kodeks pracy dzieli się na kilka części:
Ogólne postanowienia – definiuje podstawowe pojęcia, np. praca, pracownik, pracodawca.
Zakładowe porozumienie zbiorowe – reguluje kwestie wynikające z porozumień zbiorowych zawieranych w zakładzie pracy.
Umowa o pracę – najważniejszy dział, który określa formę, treść, zmiany i rozwiązanie umowy o pracę.
Prawa pracownika związane z wykonywaniem pracy – obejmuje m.in. czas pracy, odpoczynek, wynagrodzenie, bezpieczeństwo i higienę pracy.
Obowiązki pracownika i środki dyscyplinarne – przewiduje sankcje za naruszenia obowiązków pracowniczych.
Postanowienia końcowe – zawiera przepisy przejściowe i inne ogólne zasady.
Najważniejsze zagadnienia regulowane Kodeksem pracy
1. Umowa o pracę
Musi być zawarta na piśmie (chyba że trwa krócej niż 3 miesiące).
Zawiera istotne elementy takie jak: dane stron, miejsce pracy, rodzaj umowy, wynagrodzenie, data rozpoczęcia pracy.
Rodzaje umów: na czas nieokreślony, na czas określony, na wykonanie określonej pracy, umowa zastępcza.
2. Wynagrodzenie
Minimalne wynagrodzenie obowiązuje od 1 stycznia 2024 r. na poziomie:
4300 zł brutto – dla etatu,
21,50 zł brutto – za godzinę pracy.
Wynagrodzenie musi być wypłacane regularnie, co najmniej raz na miesiąc.
3. Czas pracy
Maksymalny czas pracy to 40 godzin tygodniowo.
Pracownik ma prawo do codziennego odpoczynku co najmniej 11 godzin i do jednego dnia wolnego w ciągu 7 dni.
4. Urlopy
Każdy pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego – minimum 20 dni roboczych rocznie (dla osób zatrudnionych co najmniej 10 lat).
Dłuższy staż = dłuższy urlop (do maksimum 26 dni).
5. Rozwiązanie umowy o pracę
Możliwe przez:
wypowiedzenie,
rozwiązanie bez wypowiedzenia (np. w przypadku ciężkiego naruszenia obowiązków),
porozumienie stron,
wygaśnięcie umowy (np. czasowej).
6. Środki dyscyplinarne
Mogą być stosowane tylko za naruszenie obowiązków pracowniczych.
Nie można ukarać pracownika później niż po 3 miesiącach od daty stwierdzenia naruszenia.
Kto może skorzystać z Kodeksu pracy?
Wszyscy pracownicy i pracodawcy zatrudniający osoby na podstawie umowy o pracę. Ustawa nie dotyczy jednak niektórych grup, np. funkcjonariuszy służb mundurowych, członków zarządu spółek czy samozatrudnionych (np. prowadzących działalność gospodarczą).
Jak znaleźć tekst Kodeksu pracy?
Pełny tekst Kodeksu pracy dostępny jest w Biuletynie Informacji Prawnej Ministerstwa Sprawiedliwości oraz na stronach internetowych takich jak isap.sejm.gov.pl , gdzie można znaleźć również aktualne zmiany i projekty nowelizacji.
Najważniejsze fakty na temat Kodeksu pracy:
✅ To podstawowy akt prawny regulujący prawa i obowiązki pracowników i pracodawców. ✅ Reguluje m.in. umowę o pracę, wynagrodzenie, czas pracy, urlopy i procedury zwolnienia. ✅ Minimalne wynagrodzenie w 2024 roku to 4300 zł brutto miesięcznie. ✅ Maksymalny czas pracy tygodniowo to 40 godzin. ✅ Urlop wypoczynkowy wynosi od 20 do 26 dni roboczych rocznie. ✅ Umowa o pracę musi być zawarta na piśmie (chyba że trwa krócej niż 3 miesiące). ✅ Kodeks nie dotyczy osób zatrudnionych na zlecenia ani samozatrudnionych. ✅ Aktualny tekst Kodeksu pracy można znaleźć online na stronach urzędowych.
